En İyi Vegan Ürünler ve Vegan Markalar

Gelbaba portaldaki bu yazımızda, son yılların başta beslenme ve genel anlamıyla yaşam alışkanlıklarına büyük etkisi olan, aynı zamanda çok konuşulan veganlık kavramından bahsetmeye çalışacağız. Veganlık ya da bir diğer tabirle veganizm kavramının sadece hayvansal ürünleri beslenme amacıyla tüketmekle sınırlı olmadığını, çok daha derinlikli ve felsefesi olan bir yaklaşım olduğunu peşin peşin belirterek yazımıza başlayabiliriz.

Beslenme ve beslenme alışkanlıkları hakkında geriye dönüp baktığımızda ilk insanların ne yediğini merak etmemiz son derece doğal. Bu sorunun cevabına ulaşmak isteyen araştırmacılar ve bilim insanları ilk insanların fosilleri üzerinde yaptıkları incelemelerle bazı sonuçlara ulaşmayı başarmışlardır. Bundan yaklaşık 3,5 milyon yıl önce insanların beslenme zincirinde büyük oranda bitkisel ürünler bulunmaktaydı. Özellikle otsu bitkiler ile beslenen ilk insanların bazı hayvanları da bu zincire eklemiş oldukları tahmin ediliyor.

İnsanların ilk atalarının bu günkü şempanzeler gibi ormanlarda yaşadıklarını söylemek mümkün. Ormanda ağaç, çalı, yaprak ve meyveler ile beslenen bu ilk insanların zamanla beslenme alışkanlıklarını da değiştirdikleri söylemek mümkün.

İnsanoğlunun beslenme alışkanlıklarını şekillendiren çok fazla etken bulunduğu için hiçbir zaman tek düze bir beslenmeden bahsedilemez. Yeni çevrenin yeni besin kaynakları yaratması gibi dünya üzerindeki her bir yaşam alanında beslenme alışkanlıklarının da farklı olduğunu görmek mümkün.

Günümüzde ülkelerin, şehirlerin, ilçelerin, köylerin, ailelerin hatta her bir bireyin farklı beslenme alışkanlıklarına sahip olduğunu söyleyebiliriz. En azından herkesin her şeyi yemediği gerçeği gün gibi ortada. Vegan beslenenlerin her şeyi yememelerinin temelinde yiyecek ayırt etme yada beğenmeme gibi bir neden yatmamaktadır. Vegan beslenmenin ve vegan felsefesine uygun yaşamanın nasıl olduğuna dilerseniz vegan kavramının tanımı ile giriş yapalım.

Veganizm Nedir?

Vegan olmak tanımı itibariyle basit gibi görünse de uygulamada belli detaylar gerektirmektedir. Veganlık ya da veganizm, bazı nedenlerle hayvansal gıdaları yemememe, hayvansal ürünleri kullanmama şeklinde özetlenebilir. Veganlar hayvanların kullanılması yoluyla elde edilen başta gıda ve giyecek olarak üzere diğer tüm ürünlerin kullanımını reddederler. Bu reddetmenin temelinde hayvanların maruz kaldıkları sömürü ve zulmün her türlüsüne dikkat çekme ve baş kaldırma yatmaktadır.

Veganlığı hayatının her alanında uygulamaya başlamış biri için bu durum bir yaşam biçimine dönüşmektedir. Bu yaşam biçimi insanlar, hayvanlar ve çevrenin yararına olacak, hayvan kullanımını içermeyecek alternatiflerin geliştirilmesine ve kullanımına da zemin hazırlamaktadır.

Veganlığın temelini oluşturan hayvanların kullanımına neden olan her türlü hareketten uzak durma durumunu benimsemiş hayatın her alanından kişiler bulunmaktadır. Bu konuya dikkat çekmemizin amacı vegan yaşam hakkında ortaya atılan bazı görüşler. Örneğin sporculuk gibi ciddi efor gerektiren işleri yapanların hayvansal gıdalardan mahrum bir şekilde bu süreci sürdüremeyecekleri konusunda pek çok görüş bulunmaktadır. Aynı şekilde hamile kadınların vegan beslenme ile bebeklerinin hayatlarını ya da en azından gelişimini tehlikeye attıklarını savunan görüşler de oldukça fazladır.

Veganların buna benzer durumlar karşısında dile getirdikleri oldukça mantıklı ve uygulanabilir gerekçeler bulunmaktadır. Vegan yaşam konusunda etik, çevreci ve sağlık temelli bir çok görüş ile de bu tür görüşlere cevap verebilmektedirler.

Etik Veganlık

Daha önce de belirttiğimiz gibi vegan yaşam sadece hayvansal ürünleri yememe şeklinde özetlenebilecek bir hayat tarzı değil. Hayatını vegan olarak sürdürenlerin bu noktada hassasiyet gösterdikleri pek çok konu bulunmaktadır. Anlam olarak ahlak kelimesi ile eşdeğer olan etik, veganlığın benimsenmesi ve açıklanmasında da son derece önemlidir. Doğru davranışlarda bulunmak, doğru bir insan olmak şeklinde açıklayabileceğimiz etik kavramı, vegan olmanın da ana unsurlarından birisidir.

Veganlar gibi bitkisel olarak beslenmenin yanı sıra etik veganlık kavramı hayvan istismarı yoluyla yapılan ürünlerle temastan kaçınmayı da bir hayat felsefesi olarak kullanmaktadır. Başlı başına etiklik kavramı üzerine oluşturulan veganizmin bu yönü, deri ve yünden yapılmış giysiler giymemeyi, hayvanlar üzerinde test edilen ürünleri kullanmamayı, kısacası hayvanların sömürüldüğü hiçbir sürecin içerisinde tüketici ya da destekleyici olarak yer almamayı gerektirmektedir.

2020 yılında İngiltere'de etik veganlık felsefi bir inanç olarak kabul edilmiştir ve yasalarla korunması yönünde bir karar vermiştir. Bu kararın alınmasına giden yolda 55 yaşındaki Jordi Casamitjana'nın etik veganlık nedeniyle işinden kovulması etkili olmuştur. Her ne kadar Casamitjana'nın ve çalıştığı hayvan hakları derneğinin iddiaları farklı olsa da etik veganlığın yasalarla korunması gereken bir durum olduğu gerçeği bu yaşam tarzını benimseyenlerin memnuniyetle karşıladıkları bir karar olmuştur.

Veganlığın etik boyutunun benimsenmesi bu yaşam tarzının benimsenmesi anlamına da gelmektedir. Hayvan hakları ile birlikte ele alınarak daha kolay anlaşılabilir bir konu olan etik veganlık hakkında pek çok bilim adamı ve teorisyen fikirlerini dünya kamuoyu ile paylaşmıştır.

Çevreci Veganlık

Veganlar hayvansal üretimin çevreye ciddi zararlar verdiğini de dile getirmektedirler. Hayvan hakları ile birlikte hayvansal ürünlerin üretiminin çevreye vermekte olduğu zararlar çevreci veganların asıl odaklandıkları konudur. Bu duruma açıklık getiren çok sayıda hadiseyi de kamuoyuna kanıt olarak sunmaktadırlar. Örneğin okyanuslarda yakalanan balıkların %40'ından fazlasının başta endüstriyel olmak üzere hayvancılıkta besin olarak kullanıldığı, tavukların ve domuzların her ne adar denizlerde yaşamasalar da okyanusların bir numaralı yırtıcıları olduğu gerçeğini ileri sürmektedirler.

Hayvan yetiştiriciliği ile çevresel bir yıkımın gerçekleştirildiğini dile getiren çevresel veganizm savunucuları, tavuk inek domuz üretiminde hava, toprak, su, bioçeşitlilik ve iklim değişikliğine olumsuz pek çok nokta olduğu tezini paylaşmaktadırlar. Karbon dioksit salınımlarının %9'u, metan salınımının %37'si, nitrous oksit salınımının %65'i ve amonyak salınımının %68'i hayvansal üretime bağlı olarak doğaya karışmaktadır.

Nüfus artışına ve artan nüfusu doyurmaya yönelik hayvansal üretimlerin iklim değişikliklerine ve beraberinde kıtlık ve açlığa sebebiyet vermemesi adına hayvansal ürünlerden ve süt ürünlerinden uzaklaşan bir diyete geçişin son derece önemli olduğu çevreci veganlar tarafından dile getirilmektedir.

Yalnızca çevresel sebeplerle vegan olmanın, etik veganlık ile çelişen yönlerinin bulunması çevreci veganların maruz kaldıkları eleştirilerin de başında gelmektedir.

Sağlık Nedenleri ile Veganlık

Hayvansal gıdaların insan sağlığına olan artıları ve eksileri uzun yıllardır her dönem tartışılan bir konu. Bu noktada veganların tutumu oldukça net. Sadece bitkisel gıdaları tüketenlerin, et, süt, yumurta yiyenlerden daha sağlıklı oldukları tezine katılan pek çok kişi veganların beslenme biçimini sağlık amaçlı olarak kendi hayatında uygulayan kişilerin sayısı da her geçen gün artmakta. Vrgan belenme tarzını sağlık amacıyla benimseyenlerin buna verdikleri vegan beslenme ya da sağlık amaçlı veganlık isimleri vegan yaşamı tam anlamıyla yansıtmadığı için gerçek veganlar tarafından samimi bulunmamaktadır. Çünkü veganlık tanımı sadece hayvansal ürünleri yememe değil aynı zamanda hayvan sömürüsüne karşı kararlı bir duruş sergilemektir. Sağlık için veganığı sağlık için oruç tutmaya benzetebiliriz. Birinde veganlığın gerektirdiği, diğerinde de İslamiyet'in gerektirdiği kurallara tam olarak uymamak söz konusu.

Bu beslenme biçimini dünyada olduğu gibi ülkemizde de takip eden ve öneren sağlık çalışanları ve diyetisyenler bulunmaktadır. Bu öneriler elbette ki bazı araştırmalara ve alınan sonuçlara dayanmaktadır. Tip 2 diyabet, yüksek tansiyon, obezite, kardiyovasküler hastalıklar ve kanser gibi hastalıkların önleme ve tedavi çalışmalarında vegan beslenmenin faydalarına rastlandığını söylemek mümkün.

Vegan beslenmenin karşılığı olan bitkisel beslenme hakkında da bir takım riskler tıp dünyası tarafından kabul edilmiş durumdadır. Sadece bitkisel beslenmenin hayvansal gıdaları da içeren beslenme şekline göre daha üstün olduğunu net olarak söylemek çok da mümkün görünmüyor. Bunun yanında hayvansal gıdaların insan beslenmesine uygun olmadığı fikri bilimsel olarak kanıtlanmış kanıtlanmış değil. Örneğin sadece bitkisel beslenen insanların kemik dokusu zedelenmeleri açısından, vejetaryenlere, balık yiyenlere ve et yiyenlere oranla daha yüksek risk taşıdıklarına dair bulgulara rastlanılmıştır.

Sağlık için veganlık bir çok kişi tarafından dönem dönem vegan beslenme, tabiri caizse part tıme veganlık olarak nitelendirilmekte ve uygulanmaktadır. Bunun açıklaması da insan doğasında hayvansal ürünleri tüketmenin yeri olduğudur. Sağlık için veganlık bu et tüketiminin aşırıya kaçtığını ve bu nedenle de uzun veganlık dönemlerinin çok kısa etobur rejim dönemleri ile bölünmesi gerektiğini öne sürmektedir.

Görüldüğü üzere vegan yaşamın kendi içerisinde çeşitlendiğini söylemek mümkün. Çevresel nedenler ve sağlık için veganlık seçimini yapanların gerçek anlamda vegan hayatı tam anlamıyla yaşamadıklarını söyleyebiliriz. Yine de hayvansal ürünlerin tüketimi ve hayvan haklarına saygı duyarak bu sömürüyü bireysel de olsa engellemeye çalışmak süreç içerisinde değerli sayılabilir.

Bir Ürünün Vegan Olduğunu Nasıl Anlarım?

Neden vegan olmalıyım sorusuna cevap vermeye çalıştığımız bu aşamadan sonra şimdi de vegan ürünler hakkındaki bazı detaylara yer vermeye çalışacağız. Vegan olmanın en önemli koşulu vegan ürünler tüketmektir. Vegan ürün; içeriğinde, direkt ya da dolaylı yoldan, hayvanlardan elde edilen hiçbir bileşen barındırmayan ürünler anlamına gelmektedir. Üretiminden test edilmesine, dolaylı kullanımından tüketimine kadar hayvansal hiçbir etkileşimi olmayan ürünler vegan ürünlerdir. Örneğin hayvansal GDO'lar dahil olmak üzere vegan ürün üretiminin hiçbir sürecinde bu tür bileşenler yer almamalıdır.

Peki bir gıda ürününün tamamen vegan olduğu nasıl anlaşılır? Et, balık, kümes hayvanı, yumurta veya yumurta ürünleri, süt veya süt ürünleri, bal veya bal arısı ürünleri zaten hayvansal ürün kategorisinin en kolay anlaşılabilir öğeleridir. Vegan içerikli ürünler listesi oluşturulurken ipek böceğinden elde edilen ipek, koyunlardan elde edilen yün, yine hayvanların derisinden elde edilen kıyafet ve diğer ürünler, hayvanlar üzerinde test edilmemiş ürünler gibi daha pek çok özellik de bu tür ürünlerde bulunmamalıdır.

Bir ürünün vegan olarak nitelendirilmesi için mutlaka tedarikçi doğrulaması sağlamalıdır. Gerektiğinde bu tür ürünlerin laboratuvarlarda testleri yapılarak doğrulanmalıdır. Bunun nedeni akredite laboratuvarlarda gerçekleştirilen vegan ürün testleri olmadan, bir gıda ürününün tamamen et ve hayvansal kaynaklı ürünler olmadan işlendiğinden emin olunamamasıdır. Gıda veya kozmetik, tekstil veya kimyasal ürünlerinin %100 vegan olup olmadığını çeşitli deneyler ve incelemelerle kullanıcıların dikkatine sunan kuruluşlar bulunmaktadır.

Vegan Beslenme Hakkında Bilimsel Görüşler

Vegan beslenmenin insanlar üzerindeki etkisinden yola çıkılarak bası bilimsel görüşler öne sürülmektedir. Şimdi bu görüşlere maddeler halinde yer vermeye çalışacağız.

• Farklı bakteri oluşumu olarak özetleyebileceğimiz bir durum vegan beslenenlerin karşılaştıkları bilimsel olarak kanıtlanmış bir konu. Vegan beslenenlerin vücudunda hayvansal ağırlıklı beslenenlere göre daha farklı (faydalı) bakterilerin oluştuğu gözlemlenmiştir.
• Vegan beslenme ile kilo verme bir diğer avantaj olarak ele alınabilir. Bitkilerin hayvansal ürünlere oranlara daha besleyici fakat düşük kaloride olması bunun en önemli sebebidir.
• İyi bir beslenme planı ile vitamin yönünden zengin besinler tüketilebilir. Vegan beslenme şekli ile tüketimi artan tahıl, sebze, meyve ve kuruyemişler sayesinde bu tür ürünlerden sağlanacak besin değeri yüksek katkılar da artacaktır. Bu ürünlerin tüketimi ile lif, antioksidan ve yararlı bitki bileşenleri vücudumuza olumlu katkı sağlayacaktır.
• Vegan beslene alışkanlıkları kısa ve uzun dönemde kan şekerinin düşmesini sağlayabilir, böbrekler için faydalı olabilir. Vegan beslenme kan şekerini düşürebilirken, yüksek insülin hassaslığına da sahip olabilirler. Bitkisel ağırlıklı ya da vegan beslenenlerin daha az tip 2 diyabet sorunu yaşadıkları gözlemlenmiştir.
• Vegan beslenmenin bazı kanser türlerine karşı koruyucu bir neden olduğu öne sürülmektedir. Vegan beslenme kanserden korur mu? sorusuna Dünya Sağlık Örgütünün araştırmalarına göre bir cevap verecek olursak eğer; kanser vakalarının 3'te 1'inin insanların kontrolü ile önlenebilir durumlardan kaynaklandığını, bunlardan birinin de beslenme alışkanlıkları ile doğrudan ilişkili olduğudur. Baklagil tüketmenin koleraktal kanser tehlikesini %9-18 arası azaltması buna bir örnek olarak gösterilebilir. Genel olarak vegan beslenmede tüketilen bitkisel gıdalar, hayvansal ürünlerle de beslenenlere göre çok daha fazladır. Bu da kanserden ölme riskini veganlarda %15 oranında azaltmaktadır.
• Kalp rahatsızlığına yakalanma ihtimalini düşürebilir. Yapılan çalışmalara göre, vegan beslenen bireyler normal beslenen bireylere göre %75 daha az yüksek kalp basıncı problemi ile karşılaştıkları görülmüştür.
• Eklem iltihaplanmalarının ortay çıkardığı acıyı azaltması bakımından vegan beslenme etkili bir seçenek olarak görülebilir.

Vegan beslenme hakkında ortaya atılan bilimsel görüşler adından da anlaşılacağı üzere bilimsel bir takım araştırmalara dayanmaktadır.

Veganların Alması Gereken Takviyeler

Vegan beslenmede en çok merak edilen ve tereddüt yaratan konu ihtiyaç duyulan tüm vitamin ve minerallerin bitkisel gıdalardan sağlanıp sağlanmadığıdır. Bir görüşe göre vegan beslenerek tüm gerekli vitamin ve mineraller alınmakta ve başka ekstra bir katkıya gerek duyulmamaktadır. Tabi ki ağırlıklı olarak hayvansal ürünlerden alınan bazı vitamin ve mineraller göz önünde bulundurulduğunda bu tavsiye çok da faydalı sonuçlar vermeyebilir.

Vegan besin takviyeleri ile ilgili paylaşacaklarımızı şu şekilde listeleyebiliriz.

Protein

Amino asitlerden oluşan proteinler vegan beslenmede bitkilerden sağlanabilir. Bitkisel protein kaynakları mercimek çeşitleri, nohut, fasulye, soya fasulyesi gibi bakliyatlar, kuruyemişler, kinoa, mercimek, kara pirinç, buğday, mısır ya da arpa gibi hububatlardır. Milli yemeğimiz kuru fasulye pilav protein açısından oldukça iyi bir vegan besinidir.

B12

B12 vitamini hücre bölünmesi ve nörolojik işlevlerin yerine getirilmesi için gerekli bir vitamindir. Veganların dışarıdan takviye olarak en çok aldıkları vitaminlerin başında B12 gelmektedir.

Kalsiyum

Özellikle kemik sağlığı için gerekli olan kalsiyum, bazı metabolik faaliyetler için de gereklidir. Çin lahanası, kara lahana, turp, brokoli, badem ve fındık gibi bitkisel kaynakları bulunan kalsiyum süt ve süt ürünleri dışında bu yollarla da temin edilebilir.

D Vitamini

Kalsiyumun emilimi için D vitamini gereklidir. Farklı metabolik faaliyetlerde de gerekli olan D vitamini vegan beslenme ile çok az temin edilebilmektedir. En önemli D vitamini kaynağı olarak güneş gösterilmektedir. Ayrıca dışarıdan takviye olarak da aılnmaktadır.

Demir

Soya fasulyesi, pekmez, yeşil yapraklı sebzeler, kuru meyveler, siyah fasulye, mercimek, nohut, ıspanak, kuru fasulye gibi gıdalarda bulunan demir vegan beslenme ile rahatlıkla temin edilebilir.

Omega

Yeşil yapraklı sebzelerde, chia tohumunda,fındıkta ve kanola ya da keten tohumu yağı gibi bitkisel yağlarda bulunan Omega-3, takviye olarak da alınabilir.

Vegan Ürünler Satan E-ticaret Siteleri

Vegan beslenme, vegan giyim, vegan kozmetik derken sıra bu tür ürünleri temin edebileceğimiz yerlere geldi. Günümüzde aralarından seçim yapabileceğiniz, alternatifi olan pek çok vegan ürün ve marka bulunmaktadır.

Vegan Dünyası

1000'den fazla vegan ürünün bulunduğu Vegan Dünyası'nda, gıdadan kozmetiğe, hijyen ürünlerinden tekstile, günlük yaşantıda ihtiyaç duyulabilecek seçenekler yer almaktadır.

Vegan Dükkan

Türkiye'nin ilk vegan ürün marketi olan vegandukkan.com, vegan müşterilerine keyifli, kolay ve etik bir alışveriş imkanı sunmaktadır. Vegan yaşam ve vegan ürünler konusunda uzmanlaşmış bir yapı olan Vegan Dükkan, doğa ve hayvan dostu ürünler ile öne çıkmaktadır.

Vegan ürün satan markalar, kozmetik, gıda, temizlik, kıyafet gibi pek çok alanda ihtiyaçlara cevap vermektedir. Vegan kozmetik markaları, vegan temizlik ürünleri ya da vegan kıyafet satan yerler hakkında internet üzerinden yapacağınız kısa bir araştırma sizleri ilgili platformlara götürecektir.