Ev Ekonomisi 101

Günümüzde daha da anlam kazanan, bir yaşam biçiminden ziyade gereklilik haline gelen tutumluluk, öğrenilmesi gereken bir yetenek haline dönüştü. Tüm dünya ülkelerinde kendini hissettiren ekonomik kriz, kişilerin bütçe planlamalarını tekrardan masaya yatırmasına sebep oldu. Zaten tasarruf, bir ekonomik kriz olmadan da konforlu bir gelecek için gerekliyken bugün yapılması zor bir artırım yöntemi.

Bugün birçok kişi için ay sonunu denkleştirmek, gelir ve gider dengesini yönetmek, tasarruf etmekten çok daha gerekli bir hal aldı. Türkiye gelişmekte olan bir ülke olarak cumhuriyet tarihinden bu yana bu kavramlara pek de yabancı değil. Yaşadığımız birçok savaş genç bir ülke halkı için yetinme ve tutumlu olma kavramlarını da hayatımıza soktu. Geçmişte Köy Enstitüleri başta olmak üzere, kız meslek liseleri ve birçok devlet okulunda ders olarak okutulan ev ekonomisi/ aile ekonomisi bugün tekrardan anlam kazandı. Şimdi bu önlem ve tedbirleri günümüz dünyasına adapte etme zamanı. Adapte etme zamanı çünkü, önceden lüks olarak adlandırılan birçok kalem bugünün dünyasında bir gereklilik. Örneğin cep telefonu artık kesinlikle bir lüks değil, tıpkı her evde bir internet, bilgisayar, hazır bebek bezi ya da bir tatil gibi.

Bu yazımızda, ev ekonomisini baştan tanımlayarak önemine değineceğiz. Sonrasında ise aile ekonomisine dair ipuçlarından bahsederek nelerden tasarruf edebileceğimizi çeşitlendireceğiz.

Ev Ekonomisi Ne Demek?

Üretimin ve tüketimin dengesi, giderlerin gelirlere denk olması ya da giderleri bir miktar kısarak tasarruf etme anlamlarına gelen ev ekonomisi oldukça önemli bir konu. Uzun yıllardır okullarda ders olarak okutuluyor buradan da öneminin farkına varılıyor aslında. Geleceğin belirsizliği, her ihtimale karşı maddi olarak tedbirli olmayı da gerektiriyor. Beklenmedik harcamalar söz konusu olduğunda borçlanmadan bunların üstesinden gelebilmek de yine aile ekonomisini doğru yönetebilmek ile mümkün oluyor. Tasarruf için ev ekonomisi yapılması oldukça kolay ve bunun için farklı teknikler bulunuyor. Ev ekonomisi bölümü ya da ev ekonomisi dersi içerisinde verilmiş birçok öneri var. Bu önerilere kulak verildiğinde gelir düzeyi ne olursa olsun tasarruf etmek pek imkansız değil.

Kaynakların doğru kullanılması, gereksiz harcamalardan ve israftan kaçınmanın püf noktaları öğrenilebilir şeyler. Her gelir seviyesi için gerekli olan bu kazanım daha iyi bir gelecek için herkese lazım.

Ev Ekonomisinin Önemi

Ev idaresi önemine değinmemiz gerek. Bir zamanlar olduğu önemini kaybetmiş olsa da günümüz koşulları tasarruf ve birikimin önemini tekrardan gündeme getirdi. Hayat pahalılığı tüm gelir seviyesini etkilemekte. Artan akaryakıt fiyatları tüm tüketim ürünlerinin fiyatını yükseltmekte. Mağaza raflarında gördüğümüz her şeyin reyona ya da mağazaya getirilmesi bir ulaşım masrafı olarak düşünüldüğünde, neden her şeyin her geçen gün daha da pahalandığını anlamak kolaylaşıyor. Hal böyle olunca artık önceden pek de önemsenmeyen gider kalemlerini tekrardan masaya yatırmak gerekiyor.

Bir de ailelerin açısından olaya bakarsak durum daha da tasarruf etmeyi gerektirebiliyor. Özellikle tek gelirle idare edilen hanelerde tutumlu olmak bir seçimden ziyade gereklilik. Neyse ki artık toplumumuzda kadınlar iş gücü olarak eski zamanlara göre çok daha aktif ve bu durum bir ailenin geçinmesi ve konforlu bir yaşam sürebilmesinde büyük paya sahip.

Çocuklu aileler içinse durum biraz daha özen ve itina istiyor. Çocuklara küçük yaşlarda kazandırılabilecek bir konu olan tutumlu olmak ve parayı doğru bir şekilde harcamak, o çocuğun yetişkinliğinde faydasını göreceği bir kazanım. Bu durumda da yapılacak birçok farklı yöntem var. En basit örnek olarak okullu çocuklara haftalık ya da aylık bir harçlık vererek bu paradan kişisel ve zorunlu harcamalarını yapmalarını bir miktarını da biriktirmelerini istemek. İlk zamanlarda kontrolü sağlayamayacak olsalar bile zaman içerisinde bu kazanıma sahip olacaklar ve para yönetiminin farkına varabilecekler.

Ailelerin yapabileceği bir diğer önemli konu ise çocuklara alacakları oyuncaklarda bilinçli ve kontrollü olmaları. Aynı zamanda bu bilinç ve kontrolü çocuklarına aktarabilmeleri de önemli bir konu.

Bireyler, bir ürünü satın almadan önce, bu ürüne gerçekten ihtiyaçlarının olup olmadığı konusunu düşünebilirler. Bir kazak almadan önce "Buna gerçekten ihtiyacım var mı?" sorusunu kendine soran herkes, kendine dürüst davrandığında doğru cevabı bulacaktır. Eskiyen bir ayakkabı yerine yenisini almak ihtiyaçken halen kullanılabilirliğinden bir şey kaybetmemiş bir dolap kıyafet yerine yenilerini almak ekonomik olarak zorlayıcı olabilmektedir. Tabii bu durumda zevkler ve öncelikler ön plana çıkıyor. Bu noktada artık giyilmeyen ancak özelliğinden bir şey kaybetmemiş her şeyi satarak yerine beğenilen ve ihtiyaç olan yenisini almak da ekonomik bir seçenek. Bu gibi örneklerle yazımızın ilerleyen bölümünde tasarruf önlemlerine tüm ayrıntıları ile değineceğiz.

Şimdi ev ekonomisi için püf noktalara geçerek her bir gider kalemini inceleyerek, tasarruf önlemlerini örneklendirelim.

Ev Ekonomisi İçin İpuçları

 Evde tasarruf yöntemleri ile ilgili uygulanabilir ve maddi olarak ferahlamamızı sağlayacak birçok kriter var. Tutumlu olmanın yolları tek bir yöntemle sağlanmıyor. Bir evin bütçesinde gider kalemlerini tek tek incelediğimizde bu konuda ne gibi bir eylem planları alınabileceğini görmek çok daha kolay olacaktır. Çocukların giderleri, mutfak masrafı, faturalar, kiralar, akaryakıt giderleri, gayrimenkullerin vergileri, krediler ve kredi kartları, sosyal harcamalar, giyim ve özel tüketim harcamaları... Bu liste her bir gelir seviyesinde farklılık gösterecektir ancak aşağı yukarı ortak gider kalemleri benzerdir. Şimdi "aile bütçesi nasıl hazırlanır?" sorularına yanıt verelim.

Bütçe yapmanın temel prensipleri bulunmaktadır. Bunlar;

• Makul hedefler belirleme: Bu noktada öncelikler belirlenmeli ve bütçe bu beklentilere göre hazırlanmalı.
• Gelir ve giderleri hesaplama: Çoğu kişi için gelir aşağı yukarı sabitken, giderler oldukça değişken olabilmektedir. Ani gelişen sağlık harcamaları, plansız bir misafir, hafta sonu kaçamağı, bozulan bir eşya, kaybolan bir telefon bütçeleri ne kadar planlasak da alt üst edebilmektedir. Yine de bu adımda sabit giderleri gözden geçirmek ve yazmak gerek.
• Bütçe düzenleme: Bu adımda sabit ve sabit olmayan giderlerin geçmiş aylardaki tutarlarını yazmak gerçekçi bir bütçe düzenlemede oldukça gerekli. Bu kalemlere ayrılacak miktar tutarlı olmak ve uyum sağlayabilmek için gerçekçi olmalı.
• Planı uygulama: Kaleme alınan gelir ve gider pusulasının dışına çıkmamaya gayret ederek uygulamak ve bunu sürdürebilmek de planlamak kadar gerekli.
• Dönemsel harcamalar: Örneğin kışın yakıt ücreti ya da yazın tatiller, klima ile birlikte artan elektrik faturası gibi kalemleri de yönetebilmek oldukça önemli bir bütçede.

Bütçe bu şekilde hazırlanıyor evet peki tasarrufu nasıl yapacağız? Evde tasarruf için neler yapılmalı? Gider kalemlerimizi sabit ve sabit olmayanlar olarak hazırladığımıza göre şimdi bu gider kalemleri üzerinde durmak gerekiyor. Mutfak ve ev alışverişi, faturalardan tasarruf edilebilmesi, bozulan eşyaların mümkün olduğunda tamiri, evde yemek yapmak, iş yerine yemek götürmek, artık kullanılmayan eşyaların ve giyim ürünlerinin ikinci el sitelerde satılması gibi birçok püf nokta var. Haydi şimdi tek tek neler yapabileceğimizin üzerinde duralım.

Ekonomik Ev Alışverişi Yapmak

Ekonomik bir ev alışverişi aile bütçesine katkısı muazzam! Burada dikkat edilmesi gereken önemli bir çizgi var yalnız. Sağlıklı ve dengeli beslenmek her şeyden önemli. Kişiler asla ne kendileri ne de çocuklarının günlük alması gereken besinden tasarruf etmemeli. Burada üzerinde durduğumuz konu, israfın önüne geçmek ve daha pek çok farklı konu.

Neler yapabiliriz o zaman? İlk olarak market kampanyaları muhakkak takip edilmeli. Bu noktada sosyal medyanın gücünden yararlanmak gerek. Bugün hemen hemen tüm markalar etkin bir biçimde sosyal medya kullanmaktadır. Yakınlarımızda bulunan marketlerin haftalık ve aylık indirimli ürün listelerini takip ederek, ihtiyaçlarımızı bu indirimlerden yararlanarak almak oldukça önemli. Özellikle bazı mega indirimlerde neredeyse yarı fiyatına düşen, temel gıda ve temel temizlik ürünlerinden birkaç tane almak, uzun vadeli tasarruf için önemli. Tabii ki bunu yaparken alınan ürünlerin son kullanma tarihlerini kontrol etmek gerekiyor.

Aynı şekilde haftalık bir yemek menüsü hazırlamak, çalışan insanların ise bu konuda iki günlük yemek yaparak, diğer günün yemeğini ısıtarak yemesi de bir önlem. Günlük ve taze beslenme sevenler için de haftalık yemek planlaması önemli ve bunun için birçok önemli püf noktası var. Kuru baklagillerin önceden haşlanarak dondurucuya porsiyonlanması, fazla yapılan çorbanın kaynarken daha kavanozlara konarak yeni ve kaynamış bir kapak ile kapatılıp kaldırılması, artan yemek ertesi gün yenmeyecekse yine porsiyonlanarak dondurucuda beklemesi muazzam bir tasarruf örneği. Hem de atıksız, ziyansız ve israfsız bir yöntem. Haftalık yemek planına göre taze meyve ve sebze almak da yine buzdolabında bozulmadan tüketilmesi tasarruf için uygulanabilecek yöntemler arasında.

Ekonomik mutfak alışverişi için kısaca birçok yöntem var. Meyve ve sebze alımı için market yerine akşam saatlerinde semt pazarına gitmek de yapılabilir bir yöntem. Erkenden tezgahlarını açan pazar çalışanları akşam saatlerinde fiyatları düşürmektedir.

Faturaların Hesaplanması ve Tutumluluk

Elektrik, doğalgaz, su, cep telefonu, internet birçok sabit ve elzem faturamız var. Peki bunlardan tasarruf etmek imkansız mı? Tabii ki hayır! Elektrik faturasından başlayalım. Boşta kalan prizleri kapatmak, bulunmadığımız odanın ışıklarını kapatma alışkanlığı edinmek, tasarruflu ampuller kullanmak, televizyon ve bilgisayarları kullanmadığımızda kapatmak çok önemli. Beyaz eşyaları enerji tasarruflu ürünlerden almak da bir o kadar önemli. Evde elektrik tasarrufu konusunda fırın da oldukça önemli. Ülkemizde elektrik birim ücretleri düşünüldüğünde fırın yemeklerinden kaçınmak, mümkünse düşük ısıda fırın çalıştırmak da bir önlem olarak alınabilir. Örneğin fırında bir yemek yapılacaksa, hemen ardından bir kek yapmak ve fırın ısınmışken çok daha kısa sürede güzel bir kek pişirmek de annelerimizden gördüğümüz bir yöntem. Bunun dışında tencerede ocakta pişen kekler de fırın kullanmaktan çekinenler için alternatif bir fikir!

Gelelim doğalgaz yani yakıt ücretlerinden nasıl tasarruf edebileceğimize! Kombiyi açıp kapamanın sanılanın aksine tasarruf yöntemi olmadığını teknik uzmanlar sık sık söylemektedir. Ev derecesini 20 21 derecede sabitlemek ve kalın giyinmek bu noktada oldukça önemli. Kış aylarında evde ince kıyafetler giymek de kış ruhunu pek yansıtmıyor. Kalın kıyafetler bir hırka ya da yelekle üşümeden yeterli sıcaklıkta bulunmak da önemli. Bu noktada önemli bir önlem de binanın yalıtımlı olması ve pencerelerin de bu konuda soğuk sıcak geçirmeyen PVC'lerden olması önemli.

Su faturası da sadece evimizin bütçesi değil dünyamız için önemli. Sık sık küvet doldurmamak, dişlerimizi fırçalarken suyu boşa akıtmamak, bulaşıkları makinede yıkamak ve makineye bulaşıkları dizmeden önce onları akan su içinde temizlemek yerine peçete ile sıyırmak önemli. Ellerimizi yıkadığımızda köpükleme aşamasında dahi suyu kapatmalıyız. Duşta uzun süre kalmamak, bir iki parça kıyafet için çamaşır makinesi çalıştırmamak, meyve ve sebzeleri yıkarken suda bekletmek de hatırlatmamız gereken önlemler arasında bulunuyor.

Cep telefonu ve internet faturalarında da operatörlerin kampanyalarını takip etmek önemli. Taahhütlü paketlerde indirim yapan operatörlerin bu kampanyaları takip edilebilir.

Bozuk Eşyaların Tamir Edilmesi

Bozulan eşyaları atıp yenisini almak yerine tamirini yapmak da bizleri büyük masraf kalemlerinden kurtaracaktır. Günümüzde farklı ve orijinal içeriklere sahip birçok YouTube kanalı ya da özgün içerikleri ile bilgi paylaşan bloglar bulunmaktadır. Bu mecralarda yer alan uygulamalı yöntemler ile bozulan bir eşyayı tamir edebilmek de mümkün. Ancak bunu yaparken uyarı ve önlemlere dikkat etmek ve kendimizi tehlikeye atmamız gerekiyor. Ben bu işlerden anlamam diyenler de mahallelerindeki ustalardan yardım isteyebilirler.

Bir diğer gider kalemi de her yıl olmasa da boya ve badana işleri. Zamanı olan herkes evini istediği renge gayet de boyayabiliyor! Bir ev boyamak için işçiye dünya kadar para vermek yerine, tüm evi bir anda boyamak yerine oda oda boyamak hem eğlenceli hem tasarruflu.

Evde Yemek Yapmak

Ev hanımları kadar çalışanların da kabusu olan bu gün ne pişirsem tembelliğe neden oluyor. Trafikte ve iş yerinde yorulan birçok kişi "şimdi yemekle kim uğraşacak" diyerek dışarıdan hazır bir şeyler sipariş edebiliyor. Ancak dışarıdan yemek hem ekonomik değil hem de pek sağlıklı değil. Daha önce de altını çizdiğimiz gibi evde yemek yapmayı kolaylaştıracak ekonomik ve pratik birçok yöntem var. Haftalık yemek planlamak bu noktada herkesin hayatını şüphesiz kolaylaştıracak.

Çalışanlar sonraki haftanın yemeğini planladığında, düzenli, ekonomik ve pratik bir şekilde sağlıklı şeyler yiyebilirler. Haftalık yemek planlamanın birçok pratik püf noktası da var üstelik. Buzdolabının derin dondurucu bölümüne, doğranmış, soğan, biber, domatesleri porsiyonlamak, pişmiş kıymaları yine porsiyonlayarak dondurucuda bulundurmak, işten eve gelindiğinde 10 15 dakikada bir ziyafete dönüşebiliyor. Aynı şekilde köfteleri, haşlanmış ve hemen ardından soğuk suda bekletilerek kurutulmuş sebzeleri de derin dondurucuda porsiyonlamak mümkün.

Bir diğer önerimiz ise fazla yapılan yemeklerin çok sıcakken konserve yapmak, yani kavanozlara konularak temiz ve kaynamış kapaklarla kapatılıp ters çevrilmesi, diğer hafta hazır bir yemek demek. Aynı şekilde fazla yapılan yemeklerin soğuduğunda hemen ısıtılacak porsiyonlarda dondurucuya atılması da bir örnek.

Evde tasarruf için neler yapılmalı konusu oldukça ucu açık bir konu gördüğünüz gibi. İnsan istedikten sonra her şeyin en pratik ve en ekonomik yolunu bulabiliyor. Örneğin iş yerine/okula yemek götürmek ya da kahve götürmek! Bir de ona değinelim.

İş Yerine Yemek Götürmek

Covid-19 pandemisi ile hak ettiği popülerliğe tekrardan kavuşan okula/iş yerine yemek ve kahve götürmek dışarıda yenen yemeklere harcanan parayı düşündüğümüzde tasarruf için oldukça önemli bir kalem. Sağlıklı bir şey olması da ekstrası hem de! Bunun için eski sefer taslarının bugün çok daha teknolojik ve sağlam ikameleri de bulunuyor. Sıcak kalacak ya da bozulmayacak saklama kapları ile sağlıklı bir öğün gayet evden iş yerine götürülebiliyor. Aynı şekilde evde demlediğimiz kahveyi de kaliteli bir termos ile iş yerimize götürerek tüm gün boyunca içmek mümkün. Bu püf noktaları hayatımızın bir parçası yapmak, yaz tatilinin süresini uzatabilir ya da yurt dışı tatilini imkansız olmaktan çıkarabilir.