Covid-19'da Sona Geldik mi? Omicron Varyantı Hakkında Uzman Görüşleri

Bundan iki yıl öncesinde pandemi kelimesi, bu alanda çalışan insanlar için çok da bilindik bir kavram değildi. Ancak Yeni Koronavirüs hastalığı (COVID-19) ile birlikte tanıştığımız pandemi kavramı hayatımızı uzun süre meşgul etmiş, etmeye de devam edecek gibi görünmektedir. İlk olarak Çin’in Vuhan Eyaleti’nde Aralık ayının sonlarında ortaya Covid-19 öksürük, nefes darlığı, ateş gibi solunum yolu belirtileri gelişen bir grup hastada yapılan araştırmalar sonucunda 13 Ocak 2020 tarihinde tanımlanarak tüm dünyayı etkileyecek bir hastalığın başlangıcı olmuştur. Tüm dünyada ise 11 Mart 2020 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından pandemi ilan edilmiştir.

Ancak Covid-19 pandemisine kadar dünyada başka pandemiler de yaşanmıştır. Adını en çok duyduğumuz pandemilerden olan H1N1 olarak sınıflandırılan influenza (halk arasında bilinen adıyla grip) pandemisi halk arasında bilinen adıyla İspanyol gribi 1918-1920 yılları arasında yaşanmış, yaklaşık 500 milyon insanı etkilemiştir. Bu pandeminin 20 ila 50 milyon arasında insanın hayatını kaybetmesine neden olduğu düşünülmektedir.

Bir başka büyük pandemi olan Kara Veba olarak adlandırılan 14. yüzyıla damgasını vuran 1346-1353 yılları arasında görülen bu salgında tarihçiler 75 milyon insanın hayatını kaybettiğini söylese de bu sayının 200 milyon olduğunu söyleyen tarihçiler de bulunmaktadır.
1889-1890 yılları arasında yaşanan grip salgını Asya gribi ya da Rus gribi olarak adlandırılmaktadır. İnfluenza kaynaklı olan bu salgın da 1889 yılında Buhara, Kanada ve Grönland’da hemen hemen aynı zamanlarda görülmüş ve bir milyondan fazla insanın ölümüne neden olmuştur.
1956-1958 yılları arasında yaşanan influenza virüsü yine dünya genelinde oldukça etkili olmuştur. H2N2 olarak adlandırılan bu virüs Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre yaklaşık iki milyon insanın ölümüne neden olmuştur.

Tarihte yaşanan pandemilerden yalnızca birkaçından burada bahsedebildik. Görüldüğü üzere yıkıcı etkileri olan pandemilerin sonuncusu Covid-19 olarak iki yıldan fazla bir süredir hayatımızda yer almaktadır. Ülkemizde resmi rakamlara göre yaklaşık 95.000 kişinin ölümüne neden olan Covid-19 virüsü, dünyada ise yaklaşık 6.000.000 insanın ölümüne neden olmuştur.

Gerek sağlık, gerek ekonomik, gerekse de sosyal alanda çok çeşitli gelişimlere ve değişimlere neden olan Covid-19 pandemisinin yeni bir dünya düzeninin kurulmasını hızlandırdığı yönünde görüşler bulunmaktadır.

Covid-19 virüsünün çoğalması sırasında genetik değişimler yaşamıştır. Bunun sonucunda da yeni varyantlarla karşımıza çıkmaktadır. virüsü insan hücresine girdikten sonra kendine ait genetik materyali, yani viral RNA’yı, hücredeki proteinleri kullanarak çoğaltmaktadır. Genetik materyalin çoğaltılması esnasında RNA’da mutasyon olarak adlandırılan bazı değişimler ortaya çıkmaktadır. RNA’da meydana gelen bu tür değişimler bazı durumlarda virüste belirgin değişikliğe yol açmazken bazı durumlarda da virüsün karakteristik özelliklerinde çeşitli değişiklikler yaparak yeni varyantların ortaya çıkmasını sağlamaktadır.
Çeşitli isimlerle ortaya çıkan varyantların sonuncusu Omicron varyantıdır. Bu varyantla birlikte hastalığın sonuna geldiğini düşünenler olduğu gibi yeni varyantların ortaya çıkacağı yönünde düşünceler de bulunmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü Genel Direktörü Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus küresel koşulların yeni varyantların ortaya çıkmasına olanak sağladığı yönünde açıklaması bulunmaktadır.

Covid-19’da sona gelindi mi, hayatımıza hiç çıkmamak üzere mi dahil oldu gibi soruların cevaplarını yaşamadan bulamayacağız gibi görünmektedir. Çünkü 2021 yılının Mart ayında virüsün sona ereceği gibi tezler bulunurken zaman içerisinde bu tezlerin haksız olduğu yaşanarak görülmüştür. Gelin şimdi yazımızın konusu olan Omicron varyantına bir göz atalım.

Omicron Varyantı Nedir?

Covid-19 virüsü ortaya çıktığı günden itibaren çeşitli mutasyonlar geçirerek devamlılığını sağlamaya çalışmaktadır. Bu mutasyonlarla birlikte Covid-19 virüsü karakteristik olarak çeşitli değişikliklere uğramıştır. Yazımızın konusu olan Omicron varyantına gelene kadar Covid-19 virüsü ortaya çıktığı Vuhan’dan adını alarak “Vuhan” varyantı, Birleşik Krallık’ta “Alfa” varyantı, Güney Afrika’da “Beta” varyantı, Hindistan’da “Delta” varyantı, Brezilya’da “Gama” varyantı olarak ilk defa görülmüş ve kayıtlara geçmiştir.

Bu varyantların sonuncusu olan Omicron varyantı da Covid-19 hastalığına sebep olan SARS-COV2 virüsünün dünyanın büyük bölümünde hastalığa neden olan yeni varyant olarak hayatımıza girmiştir. Omicron varyantı da beta varyantı gibi ilk olarak Güney Afrika’da 24 Kasım 2021 tarihinde Dünya Sağlık Örgütü’ne bildirilmiştir.

Görüldüğü üzere bundan önceki varyantlarda Yunan alfabesinden isimler verilmiştir. O zaman yeni varyantta karşımıza çıkan omicron ne demek bir de bunu cevaplayalım. Kelime kökeni olarak Yunanca da küçük anlamına gelen omicron büyük anlamına gelen omeganın zıttıdır.

Omicron varyantı özellikleri nedir ve nasıl ortaya çıkmıştır? Omicron varyantının kaynağı konusunda kesin olarak bir şey söylemek mümkün değildir. Bu konuda çalışmalar yapan uzmanlar, omicron varyantının bağışıklığı zayıf olan bir kişide ortaya çıktığı yönünde görüşte bulunmaktadırlar. Güney Afrika’da ortaya çıkan virüsün insanlar arasında hızla bulaşması, Dünya Sağlık Örgütü’nce endişe verici varyantlar arasında değerlendirilmesine neden olmuştur. Dünya Sağlık Örgütü bu nedenle ülkeleri hızla tedbir alması yönünde uyarılarda bulunmuştur. Diğer varyantların aksine Omicron varyantı şimdiye kadar ortaya çıkan varyantlar arasında orijinal virüsten en çok farklılık gösteren varyanttır.

Endişe verici varyant kavramını kullandık. Peki endişe verici varyant ne anlama gelmektedir. Eğer bir varyantın bulaşıcılığı ve öldürücülüğü fazla, testlerden ve aşılardan kaçabiliyorsa bu tür varyantlara endişe verici varyant olarak nitelendirilebilmektedir.

Omicron virüsünde karşımıza çıkan bir farklılık da omicron kuluçka süresinin daha kısa olmasıdır. Yapılan çalışmalarda omicron varyantının kuluçka süresinin daha kısa olduğu, omicron varyantından daha önce karşımıza çıkan delta varyantında 2 ila 14 gün arasında değişen ve ortalama 5 gün olan kuluçka süresi omicron varyantında 2-3 gün arasında değişmektedir. Buna bağlı olarak da bulaş süresi de daha kısadır.

Omicron varyantı içerisinde 50 farklı mutasyon karşımıza çıkmaktadır. Bu mutasyonların 32 tanesi, virüsün dış yüzeyinde bulunan ve insanlardaki sağlıklı hücrelere girerek hasta olmasına neden olan protein çıkıntılarında görülmektedir. Diğer varyantların aksine yayılma hızı oldukça yüksek olan omicron varyantının, delta varyantının bulaşma hızından iki kat fazla olduğu tespit edilmiştir. Hatta bulaş hızı nedeniyle insanlık tarihinin bulaş hızı en yüksek virüslerinden biri olduğu gibi tanımlamalar da bulunmaktadır.

Omicron Varyantı Belirtileri Nelerdir?

Omicron varyantına yakalanan hastaların beyanlarına göre omicron varyantında soğuk algınlığı semptomlarına benzer semptomlar görülmektedir. İnsanlar soğuk algınlığına yakalandığını düşünerek test yaptırmaktan, kendilerini izole etmekten kaçınmaktadır. Ancak bu noktada bilim insanları korkuya düşmektedir. Çünkü bu yaklaşım virüsün hızlı olan bulaş oranını daha da yükselterek omicron vaka sayısı ve hasta sayısını artırmaktadır.

Soğuk algınlığı daha çok burun akıntısı, aksırma, boğaz ağrısı gibi belirtilerle seyretmektedir. Delta ve Omicron Covid 19 hastalıklarında ateş sık olarak görülür, öksürük, baş ağrısı, genel vücut ağrısı, boğaz ağrısı da görülebilir. Soğuk algınlığında daha çok boğaz ağrısı, hapşırma ve burun akıntısı gibi belirtiler vardır. Kış aylarıyla birlikte grip vakalarında da artış yaşanırken grip hastalığında ateş, öksürük, genel vücut ağrısı, baş ağrısı sık görülür. Özetle, benzer belirtiler bu hastalıklarda değişen sıklıklarla görülebilir.

Görüldüğü üzere bu üç hastalık arasındaki belirtiler birbiriyle neredeyse aynı gibidir. Bu nedenle insanların Covid-19’a yakalanıp yakalanmadıklarını sadece PCR testi yaptırarak öğrenebilmektedir. Bir doktora görünmeden önce PCR testi yaptırabilecekleri en yakın sağlık kuruluşuna başvurarak PCR testi yaptırmaları, negatif sonuç almaları halinde hastaneye giderek tedavi olmaları hem kendileri için hem de toplum için faydalı olacaktır.

Bu dönemde solunum yolu enfeksiyonu belirtileri olan kişilerin Covid-19 hastalığına yakalanıp yakalanmadıklarını anlamaları için PCR testi yaptırmaları gerekmektedir. Omicron’a yakalanıp yakalanmadığımız konusunda şüphe duyabilmemiz için Omicron varyantının yaygın belirtilerini bilmekte fayda var

• Ateş
• Boğaz ağrısı
• Burun akıntısı
• Vücutta genel bir yorgunluk
• Baş ağrısı
• Halsizlik
• Burun akıntısı ve burun tıkanıklığı
şeklindedir. Bunların dışında seyrek de olsa “tat ve koku kaybı” ve “döküntü, deride kızarıklık” gibi belirtiler görülebilmektedir.

Omicron Tehlikeli mi?

Covid-19 pandemisinin ortaya çıktığı günden itibaren gerek yazılı, gerek görsel gerekse de sosyal medyada yer alan haberler ve görüntüler insanların çok büyük bir korkuya ve umutsuzluğa itmiştir. Ortaya çıkan her yeni varyant insanları yeni bir bilinmezlikle karşılaştırmış, bu da insanları daha büyük tedirginliklere sürüklemiştir.

İki yılda Covid-19 aşısı konusundaki ilerlemeler, pandemi ile ilgili insanların artan bilinç düzeyi ve virüsün geçirdiği mutasyonlar tehlikenin azaldığı yönünde insanlarda bilinç oluştursa da önlemleri bırakmadan kurallara riayet ederek hayatımıza devam etmemiz gerekir.
Ancak karşımıza çıkan Omicron varyantı olarak isimlendirilen yeni varyant tehlikeli mi, öldürücü sonuçlar ortaya çıkıyor mu, çocukları da tehdit ediyor mu gibi sorularınıza yazımızın bu bölümünde cevap arayacağız.

Omicron Varyantı Tehlikeli mi?

Dünya Sağlık Örgütü omicron varyantının yayılma hızının diğer varyantlardan daha hızlı olduğu yönünde açıklamalar bulunmaktadır. Endişe verici varyantlar arasında olduğunu yazımızın önceki bölümlerinde bahsetmiştik. Omicron varyantının diğer varyantlardan bir başka farkı da diğer varyantlardakilerden çok daha fazla mutasyona sahip olmasıdır. Mutasyonların fazla olması Omicron’un mutasyonunun fazla olması salgında daha kötü durumlarla karşılaşacağımız anlamına gelmemelidir.

Omicron varyantının ilk olarak karşımıza çıktığı Güney Afrika’da Covid-19’a yakalanma şüphesi ile sağlık kuruluşlarına başvuran insanlardaki pozitiflik oranı oldukça yüksekti. Ancak pozitif vakalar üzerinde yapılan incelemelerde hastalığı diğer varyantların aksine daha hafif geçirdikleri gözlenmiştir. Ancak bu durum hastalığa yakalanan herkesin hastalığı hafif atlatacağı anlamına gelmemelidir. Çünkü bağışıklığı zayıf olan bireylerin hastalığı daha ağır geçirmeleri, hatta ölüme giden sonuçların yaşanmasına neden olabilmektedir.

Hastanede gelen verilere bakıldığında yoğun bakımda yatan hastaların aşısız, kronik hastalığı olan ve 65 yaş üstü vatandaşlar şeklinde olduğudur. Ölümlerin de genel anlamda bu tür hastalardan olduğunu bilindiğine göre omicron öldürür mü, omicron tehlikeli mi yönündeki sorulara cevabımız maalesef evet olacaktır. Bu noktada yapılması gereken uzmanların önerilerini göz ardı etmeyerek aşılanma sürecini tamamlamaları; maske, mesafe ve temizlik kuralına özen göstermelidir.

Omicron varyantında karşımıza çıkan en önemli tehlike aslında rehavettir. İki yıla yakın bir süredir devam eden pandemi süreci insanları psikolojik olarak olumsuz yönde etkilemiştir. Omicron’un diğer varyantlara göre daha hafif atlatılması, insanları daha tedbirsiz davranmaya yöneltirken hatta bir an önce olup da kurtulayım diyerek pandemi kurallarına aykırı davrandığı gözlemlenmiştir.
Sorumluluğumuzun bireysel olduğu kadar toplumsal da olduğunu unutmayarak uzmanların uyarılarını dikkate almak bu varyantın tehlikesini azaltmaktadır.

Omicron Varyantı Çocuklara Bulaşır mı?

Pandemiye dair kısıtlamaların gevşetilmesi ve okulların açılması ile birlikte ebeveynlerin zihinlerini "Omicron çocuklara bulaşır mı?", "Omicron çocuklar için tehlikeli mi?", "Çocuklarda covid nasıl anlaşılır?" gibi sorular meşgul etmekte, bu tür soruların cevaplarını aramaktadır.

Uzmanlara göre omicron toplumun her kesimini etkilemektedir. Çocuklara da bulaşan Omicron varyantının bu denli hızlı yayılmasının nedenleri arasında çocukların diğer yaş grubundaki insanlara nazaran maske, mesafe ve temizlik kurallarına daha az dikkat etmesi, aşılanma oranlarının düşük olması olarak gösterilebilir. Bu kadar hızlı yayılmasına rağmen çocuklarda klinik seyrin çok hafif olması, hastaneye yatış oranlarının düşük olması bu noktada sevindiricidir.

Çocuklarda özellikle 5-11 yaş arasındaki çocuklarda virüsün yayılma hızının oldukça yüksek olduğu gözlemlenmiştir. Bu durum da çocukların virüsü evlere taşımasının artmasına, büyük yaş grubunda virüsün yayılmasına neden olmaktadır. Bu hususta çocuklarımıza da gerekli uyarılara yaparak kurallara uymalarını sağlamak hem kendi çocuklarımızın, hem de başka insanları enfekte olmasını önleyebilmek adına mümkündür.

Omicron Varyantı Bulaşıcılık Süresi Nedir?

Omicron varyantının bulaş hızının yüksek olduğunu yazımızda sık sık belirtmiştik. Omicron varyantının bulaşıcılık süresine değinmeden önce omicron varyantının kuluçka süresinden bahsetmemiz gerekir.
Diğer varyantlara nazaran Omicron varyantının kuluçka süresi daha kısadır. Vuhan varyantında 5 gün, Delta varyantında 4 gün, Omicron varyantında da 3 günlük bir kuluçka süresi karşımıza çıkmaktadır.

Yapılan çalışmalara göre Omicron bulaşma süresi semptomlar ortaya çıkmadan bir iki gün öncesine, semptomlar ortaya çıktıktan iki üç gün sonrasına kadardır. Ancak bunun kesin bir ifade olmadığını bu süreler dışında da bulaşın olabileceğinin altını önemle çizmemiz gerekmektedir.
Omicron varyantına yakalanan bir kişinin kendisini karantinaya alması gerekir. Ülkemizde bilim kurulunun belirlediği omicron karantina süresi bir haftadır. Bu süre içerisinde insanlar kendilerini izole ederek virüsü başka insanlara bulaştırma riskinden kaçınmalı, yukarıda omicron için belirttiğimiz bulaş süresinin geçtiğini düşünse de karantina süresi bitmeden başka insanlarla temasa girmemelidir.

Son bir hatırlatma hasta olan kişilerin karantina süresi olan bir hafta bittikten sonra tekrar test yaptırmasına gerek yoktur.

Omicron Varyantına Karşı Yapılması Gerekenler

Türü, semptomları, ortaya çıkış yeri, tarihi, ismi farklı olsa da Omicron varyantına karşı yapılması gerekenlerle diğer varyantlar karşısında yapılması gerekenler arasında hiçbir fark yoktur. Bu hususta yapılması gerekenler gerek Dünya Sağlık Örgütünce gerek ülkemizde Koronavirüs Bilim Kurulunca gerekse de bu konuya dair uzmanlarca sık sık hatırlatılmaktadır.

Bu konuda T.C. Sağlık Bakanlığı’nın hazırladığı Covid-19 virüsündeki varyantlar doğrultusunda güncellenen Covid-19 rehberine de zaman zaman göz atmak sizler için faydalı olacaktır. Ayrıca Android ve IOS işletim sistemi üzerinden cep telefonlarına indirebileceğiniz “Hayat Eve Sığar” uygulaması da bu konuda vatandaşlara yol gösteren bir başka etmendir.

Omicron varyantı ülkemizde görülmeye başladığında T.C. Sağlık Bakanı ve Koronavirüs Bilim Kurulu Başkanı Dr. Fahrettin KOCA;  Havalandırması yetersiz ve kapalı ortamlarda çok fazla vakit geçirmemeyi bu tür ortamlarda işimiz bittikten sonra hemen ayrılmamızı dile getirmiştir. Aynı zamanda maske hususunda hiçbir şekilde taviz vermememizi, herkesi aşı olmaya ve hatırlatma dozlarını ihmal etmemesi konusunda uyarmamızı talep etmektedir. Omicron varyantının bulaşma hızını göz önünde bulundurursak sosyal mesafeye her zamankinden daha fazla dikkat etmemiz de gerekiyor.  Sosyal mesafeyi mümkün olduğunca artırmaya en azından 3 metreye çıkarmak da yine Sayın Koca'nın üzerinde durduğu bir konu. Hijyen kurallarına her zamankinden çok daha fazla titizlikle yaklaşmamız, ve rehavete kapılmamamızı da sık sık dile getirmektedir.

Her biri birbirinden önemli bu uyarıları dikkate alarak omicron varyantından kendimizi sakınabiliriz. Ülkemizde ücretsiz olarak vatandaşların kullanımına sunulan Covid-19 aşısı hastalığı hafif atlatmamızı sağlayan en önemli unsurlardan biridir. Aşı olarak hastalığın hafif atlatmak gibi bir durum söz konusu olsa da omicron maske kullanımıyla hem kendimizi hem de başka insanları bu varyanttan koruyabiliriz.

Yazımızın daha önceki bölümlerinde yer alan Omicron varyantına dair belirtileri göstermemiz durumunda da PCR testi yaptırabileceğiniz en yakın sağlık kuruluşuna giderek test yaptırmanız, test sonucunuz pozitif çıkması durumunda da T.C. Sağlık Bakanlığı’nın belirlediği 1 haftalık karantina sürecine girerek kendinizi izole etmeniz gerekmektedir.
Bireysel olduğu kadar toplumsal bir olgu olan pandemi sürecinde yaptığımız ihmaller hem kendimizi hem de toplumda yaşayan diğer insanları etkilemektedir. Bu nedenle çok dikkatli olmamız gerekmektedir.

Gelbaba Portal olarak, pandeminin son bulduğu, sağlıklı ve huzur dolu bir yaz dileriz!